Biaknak: Laimi Rian Peetu Ngan Bik  (Religion: the Largest Employer of the Chins)

Kan hnulei kum 25 ah Pathian Rian Maw Kan Ṭuan Cio Lai tiah Muko mekazin achuak hmasa bikmi ah ka rak ṭial. Atu hi Laimi nih Pathian rian cu kan ṭuan chin lengmang le Pathian rianṭuantu kan tamtuk cang.

Zeicahdah Laimi nih hitlukin biaknaklei rian kan duh hnga? Biaknaklei rianṭuan kan tam kan ti tikah pazeizat set dah kan um hnga?

Pastor le phungchim saya (preacher) le Evangelist hi Laimi lakah an lang ngai. Zeicahtiah anmah hi hawi hmai ah dirnak le biachimnak nawl anei lengmangmi an si. Cucu pumhnak ah asi. Laimi caah pumhnak hi atam ngaingai. Zarhpi zing ah zapi pumh aum. Zarhpi chunhnu ah nu pumh le mino pumh aum. Sang pumh zarhkhat voikhat kan nei rih.

Lunglomhnak ah nupiṭhit pumh le degree lak pumh le cameipuai awn lomhnak pumh aum. Birthday pumh le innthar lomh pumh aum. Nau chuah lomhnak pumh aum. Khualtlung tihangsoh pumh aum.

Ramleng chuah ding thlahnak pumh aum. Arthintuh pumh aum. Lungdonh pumh aum. Ngaichiatnak ah minthi inn pumh, ruak thlah pumh, mizaw inn pumh le pumhnak phun dangdang aum.

Pumhnak ti au loin thlacamnak ti zongin kan auh. Hi pumh kan timi le thlacamnak kan timi ahhin phungchimnak le thlacamnak le pumhhruaitu dirhmun in pastor le phungchim saya le Khrihfa upa nih hruai asi. EC meeting le Church Council meeting le training le retreat le picnic le inn lungkil chiah zongah thlacamnak cu ai tel i pastor nih hruai asi.

Laimi caah biaknak he ai pehtlaimi pumhnak le thlacamnak atam taktak. Hi vialte pumhnak le thlacamnak ah pastor te phungchim saya kan herh hna. Pulpit cungah an kai. Mihmai ah an dir. Hawinak saang deuh hmun ah an ṭhu. Ai pum tawnmi vialte nih kan hngalh hna. Rian phundang atuanmi cu bawi asimi hmanh pulpit cung an kai ballo caah kan hngal hna lo.

Hiti asi caah Khrihfa upa le misawhsawh zong nih pulpit cung kai duhah phungchim le thlacam an duh ve. Phungchim thiam le thlacam thiam zong an izuam. Mi phungchimmi ca in an iṭial. Cauk dang le mekazin arel ballomi zong nih Baibal cauk cu an rel.

Pumhnak ah phunghchim thiahmi hi savo vopi aco anti hna. Thlacam le pumh uktu ṭuan hi savo vote co asi. Vopi an co lo hmanh ah vote co an duh. Pathian rian ṭuantu nih vopi cu co lengmang asi. Midang nih vote an co. Pastorte zong nih mi nih vo co hi an duh cio tiin an ruah i cheuhra cheukhat tam pipi apeemi pawl hi vo an coter ve tawn hna. Caan an peek ve hna. Thlacam an thiah hna. Chairman an ṭuanter hna.

Micheu cu an ilawm. Chairman ṭuan lioah an duhmi chimpah, capo saihpah an hmang. Caanṭha ka neihmi hmangta ning anti. Pulpit cung mihmai dir caan cu suit le necktie he um awk ah ai rem. Minta mintami bantukin ai thuammi zong an um. Sital thoh caan asi. Zeicahtiah ai pummi mit vialte an sin aphan.

Hiti atam taktakmi pumhnak ah Baibal ca le theology an kan cawnpiak. Thih hnu vanram kainak kong an kan chimh. Cucaah Laimi hi phungchim zong miphundang nakin kan thiam deuh ve. Miphundang kan biakinn i phung an hong chim tikah ngaih phu asi ballo. Hitin Baibal ca le theology cu Laimi nih kan thiam ngai. Zeidang fimthiamnak cawnpiaknak aum ballo. Public lecture ngaih awk kan nei lo. Sape hawpio puai zong kan nei ballo. Cutikah biaknak asilomi (secular) lei hngalhnak ah kan bau ngai.

Kan MP pawl hna ramrian kong kan chimter bal hna lo. Ramrian lei ipumhnak (political rally) zong kan nei ballo. Cucaah Democracy hna Human Rights hna Constitution hna kan hngal lo. Cozah san an tlaih le tlaih lo zong kan hngal ti lo. An ṭhat le an chiat zong kan hngal ti lo. Kan fale nulepa holh cawnnak nawl ṭhaṭhi an kan peek lo tikah lungfah awk hna kan hngal lo. Kan fale nih Laiholh an thiam lo zongah zeipoi awk kan hngal lo. Ramrian kan theih lo tikak ramdangmi le miphundang he biaruahnak kan neih ahcun an kan nihsawh lai. Baibal ca cu an kan caihpi lai lo.

Hitihin Laimi voi tampi kan ipum i pumhnak ah pathian bia lawngte kan theih. Semrelnak hna rian faakpi ṭuan aherhnak hna an kan cawnpiak ballo. Thawhlawm tampi in thawh law pathian nih alet tampi in an cham lai ti cu kan theih zungzal. Ngunkhuai peekho asimi nih cozah sinah ngunkhuai hi peek hrimhrim awk asi timi cawnpiaknak kan thei ballo. Kan Khrifabu cio ah ngunkhuai peekho (taxable income neimi) asinain apee lomi pazeizat dek kan hei um.

Hiti Laimi caah pumh le thlacam atam tikah nifate kan nunnak ah pastorte an itel peng. Cucaah pastor hi Laimi nih kan herh peng hna. Laimi caah rianṭha asi. Cucaah pastor ṭuan khawhnak ah Baibal sianginn pa thlulo nu thlulo in kan kai. Nungak cheukhat belte Baibal sianginn saang tuk tiang an kai nakah an tar i va an nei kho ti lo. Lai nungak dawhdawh nih pastor an vaat hna. Acheu nih pastor fapa an vaat hna. (Pastor tam hrat cun pastor fa zong kan tam). An nule an pale nih vaat an fial hna. Pastor cu an ṭha ngawt lai anti rua. Pastor ṭuan cu nungak dawh ṭhit khawhnak asi. Ahodah nungak dawh ṭhit duhlo aum lai?

Pastor ṭuan duh ruangah Khrihfabu ai ṭhenmi an um. Khrihfabu athar pakhat aum ahcun pastor rian pahnih pathum alawng. Laimi nih cheuhra cheukhat cu pathian ta asi kan ti le kan peek cio. Cutikahn pastor lahkhah kan peek khawh. Cheuhra cheukhat peek tuk hi Khrihfabu iṭhen khawhnak asi sual maw ti ruah awk in aum. Pastor lahkhah tamnak le pastor rian hi rianṭha siter chin lengmangnak teh asi maw ti ruah awk zong afawi. Pastor pawl bawiter chin lengmang teh asi hnga maw? Kan unau Kachin le Karen pastor cu Lai pastor hmuhzat cu an hmu lo anti.

Laimi nih pastor kan herh tuk hna i ramthumnak in pastor cah zong aum lengmang. Evangelist zong an sawm lengmang hna. Ramthumnak phan cia cheukhat zong pastor ah an icang. An caah setzung rian (factory hands) le lorian ṭuan (farm workers) nakcun duhdeuh awk hrim asi fawn. Pastor aṭuan te lai tiah kan ruah lomi kan hawile hna pastor an ṭuan. Rian iphuah i pastor ṭuan zong an tlawm lo. Pastor le phungchim saya le Evangelist pinah Baibal sianginn saya le association GS le biakinn zunguk le cazi le driver le piata le hmunphiak le pangpar dum zohtu zong hi biaknaklei rianṭuan tu an si rih.

Khah asi ah biaknaklei rianṭuantu Laimi lengluang hi pazaizat dah kan si hnga? Kan hnulei ah pakhat pa (Salai Thawngpi) nih Thantlang peng lawngah biakinn 245 aum tiah Facebook ah aṭial. Rianṭuantu the pazeizat dah an um hnga tiah khua ka ruat. Chin State dihlak ah teh? Kawlram pumpi ah teh? Ramchung ramleng vialte ah teh?

Ka hmuh khawhmi ah Chin Baptist Convention (CBC = hlanlio ZBC) ah chungtel Khrifabu 907 an um ti asi. Rev Dr Thlaawr Bawihrin Thinthang mekazin nih interview kan tuahmi ah CBC USA lawng ah chungtel 112 kan um ati. Chung tello Baptist Khrihfabu 20-30 an um rih ati. Falam 39? An um ati. Tedim ka hngallo ati. Hipin ah Australia, New Zealand, Canada, Norway, Denmark le kaadangdang Laimi Khrifabu zeizat dek ahei um rih. Hihi Baptist lawng kan chimmi asi. Baptist asilomi bu dang tampi an um rih.

Lai Khrifabu hi vialte ahhin rianṭuantu pazeizat dah aum hnga. Thong nga (5,000) cu atlawmlei ah um dawh kan si. Thong hra (10,000) zong kan si men lai. Ahuammi nih dothlat awk asi. Thong nga kan si hmanh ah atam taktak. Laimi sibawi 200 an tling hnga maw? Engineer teh? Lawyer teh? Accountant teh? Sianginn saya hi cu thongkhat tal cu an si hnga lo maw? Atam bik cu biaknak rianṭuan kan si ko hih.

Biaknak hi Laimi rian peetu ngan bik (Religion: the Largest Employer of the Chins) ti khawh asi. (15/2/2020)