* Kawlram ah Private bank pa zeizat dah aum cang?
– Atu tiang ah cozah nih tuahnak nawl (licence) apekmi hna cu 21 an si.
* Zeizat an si vun chim duahmah tuah…
– Kawlram private bank 21 hna cu atanglei hi an si.
- Asia Wealth Bank 2. Asia Yangon International Bank 2. Cooperative Farmers Bank 4. Co-operative Bank 5. Co-operative Promoters Bank 6. First Private Bank 7. Myanmar Mayflower Bank 8. Myanmar Citizens Bank 9. Myanmar Industrial Development Bank 10. Myanmar Livestock Breeding and Fisheries Development Bank 11. Myanmar Oriental Bank 12. Myanmar Universal Bank 13. Myawaddy Bank 14. Industrial Development Bank 15. Prime Commercial Bank 16. Sibin Thaya Bank 17. Tun Foundation Bank 18. Yangon City Bank 19. Yoma Bank 20. Yadanabon Bank 21. Kanbawza Bank.
* Mah vialte hi private bank lawngte maw an si?
– An tuahning cu private bank phun in tuah an si. Asinain an min hi ṭha tein zoh law private taktak asi lomi na hmuh len ko lai. Private bank ti cu an si ko.
* Hi hna lakah zei bank dah angan bik? Zei bank dah aṭha bik?
– Angan bik ti hi ṭha tein theih khawh asi lem lo. Branch (bankhuai) atammi in kan ṭha hlei ti awk cu an um lem lo. Angan deuh paoh hi aṭha deuh kan ti ahcun ahmaan lem lai lo. Na umnak he aa naih bik asilole na umkalnak he ai hoih bikmi ah tangka chiah na duh ahcun chiah ding asi ko.
* Atu hi bankkhuai (branch banks) cu pa zeizat dah aum cang?
– Zaa le sawmriat (180) dengmang aum cang. Asinain, May thla ah khan bankkhuai dang tuah rih hlah u tiah Central Bank nih an kham ta hna.
* Private bank pawl hi zumh awk an si maw?
– An si cio ko. Private bank an ti nain Central Bank of Myanmar nih a-uk hna i zumh lo awk zei hmanh aum lo. Asinain, micheu nih cun cozah bank ṭhiam ṭhiam an zumh deuh.
* Asiah private bank pawl hi atu tiang cu an ṭha ko tih?
– An ṭha ko. Prime commercial Bank belte hi acawlcang ti lo. A ngeitu pa hi thong atla. Cucaah asi rua.
* Private bank i tangka chiah tikah cozah bank nakin akarh atam deuh maw?
– A tam deuh. Private ah savings account na on ahcun (tangka na khon ahcun) kum khat ah zakhat ah K.10 akarh na hmuh lai. Asinain akarhmi chung in 15% ngunkhuai na pek ahau. Cozah bank (Myanma Economic Bank = MEB) i tangka na khon ahcun kum khat ah akarh 8% lawng na hmuh lai. Asinain ngunkhuai pek ahau lo.
* A karh atam deuh caah maw private bank hi mi nih an duh deuh?
– A karh atam deuh lawng asi lo. Private bank ahcun an mi zohkhenhning le an michonhbiak ning aṭha deuh ving. Khulrang tein tangka chiah khawh, chuah khawh asi. An service aṭha deuh kan ti lai cu.
* Bank in tangka kan cawi tikah teh akarh zeizat dah kan pek lai?
– Chawleh chawhrawlnak ah bank in tangka na cawi ahcun akarh kum khat ah 15% na pek ahau. Kan hnulei April 1,2000 thawk in Central Bank of Myanmar nih ri akhiahmi asi. Bank nih tangka khongtu 10% lawng pek zong cu Arpil 1,2000 cun asi ve. Cu hlan ahcun an rak tam deuh veve.
* Bank i tangka cawi hi ahar maw?
– Ahar ko. Tangka na cawi duh ahcun ṭhialkam khawh lomi thil (immovable Property) asilole thil man sung deuh kha aamahkhaan (collateral) ah na chiah ahau. Cu hmanh ah na thil man cheuthum cheukhat hrawng lawng na cawi khawh lai. Tahchunhnak ah na inn K. 1,500,000 man asi ahcun K. 500,000 hrawng lawng na cawi khawh lai.
Asinain bank cheukhat nih cun aṭhangcho ciahmahmi sipuazi rian (lohngan) na ngeih ahcun atawkfang cu an in cawih ko lai.
* Cozah bank in tangka cawimi hi ahnu ah cham duh ti hlah, kan in ngaihthiam ti aum kho maw?
– Um kho hlah, Bank tangka cawimi cu cham bak ahau ko.
* Bank nih apekmi tangka karh atlawm tuk i bank ah tangka khon hi sullam angei maw, atu lio thil man kai he…?
– Na chimmi ahmaan ngaiko. Asinain akarh duh ah si loin ahimbawmnak ah an chiahmi asi deuh, kannih ram ahcun. Ramdang ahcun sipuazi tuah athiam lo pawl nih cun bank i tangka chiah hi an sipuazi asi. Thil man akaimi % nakin bank karh an hmuhmi % atam deuh.
* Bank nih hin mi nih tangka an hung chiahmi hman riangmang i midang hei coih chin kha maw an ṭuan cem. Adang zei te hna dah an tuah khawh rih?
– An ṭuan khawhmi atampi ko. Ṭhahnem ngaiin ahman tu hi kan thiam lo le asi ko.
* Zeite hna dah an si, vun chim hen aw….
– Mi tangka coih kan timi hi atam bik cu company an coihmi hna s i. Cun Company an zumh deuhmi ah tangka an chiah ve i cu company ahcun an i tel ve. Cu pinah achun tangka kuat (remittances), aba in thil cawknak (credit card), chek lehmah (cheque) in tangka i pek khawhnak, khualtlawnngmi i phurh awk chek (travellers’ cheque), laksawng chuahnak i hmanmi chek (gift cheque), zeitik caan paoh mahte tangka chuah khawhnak (ATM), nikhat ni hnih tangka chiah zong i akarh aummi (call deposit), thil fimpiaknak kuang (safety box) te hna aphunphun an tuah ko.
* Mahte tangka chuah khawhnak cu zei bantuk dah asi?
– Hihi Myanmar Mayflower Bank (MMB) lawng nih atuahmi asi i Automatic Teller Machine (ATM) an ti. Aumtuning cu MMB nih khualai deuh, mitam deuhnak hmun ah ATM seh achiah. MMB ah tangka chiami na si i ATM seh ah tangka ka chuah tawn lai na ti ahcun aman na liam lai i kaat (card) te an in pek lai. Cu card ahcun na min le na nambar aa ṭial lai. ATM seh umnak paoh ah na card te na hrolh lai i, na herhmi zat na vun ṭial lai i tangka amah tein ahung chuak ko lai. Cun na chuahmi zat in na tangka cazin ah khan an rak zuh lai. Bank ah na tangka ataan ti lo ahcun na chuah kho ti lai lo.
* Thil fimnak kuang (safety box) cu teh zei bantuk dah asi?
– Hihi cu private bank tam nawn nih an ngeih. A umtuning cu bank nih hin thir kuang apan deuh he chah deuh he an ngeih tung i hrawl ah an chiah tung hna. Kha kuang kha kumkhat ca in nai hlan lai na duhmi thil mansung (sui ṭhi, kut donghrolh, abiapimi catlap te hna) na sanh lai i ka fimpiak uh na ti hna lai. An hrenh lai i tawh kha nangmah nih nai ken lai i an in fimpiak lai. Bank kha zei aum ti na duh le na chimh hna lai, na duh lo le chimh lo khawh asi.
* Nikhat nihnih tangka chiah zongah akarh a ummi cu teh zeitindah asi?
– Hihi call deposit tiah auh asi i duh tik paoh chuah khawh tinak asi. A karh belte kumkhat ah 4% lawng asi. Akarh an tuak tikah ni 365 ah 4% va si kaw ni 10 (ni 10 va si sehlaw) ah K. 5,000,000 (ting 50 va si sehlaw) ah zeizat dah asi lai, tiin an tuak. Tangka tampi atawngthammi le bank he aa naihmi caah aṭha. Asia Wealth Bank (AWB) nih arak tuah hmasa i cu thawk cun AWB hi aṭhangcho ti khawh asi.
* Aba in thil cawknak cu teh?
– Credit card khi ka chim duhmi asi. A umning cu bank pakhat ah tangka na chiah hnu ah credit card ka hman lai na ti hna lai i na tangka tlawm tam zat in credit card muici pakhatkhat an in pek lai. Cuka ahcun na min le na nambar aa ṭial lai. Thil cawk na duh tikah tangka ken hau loin na credit card te cu naa put lai i tangka na chiahnak bank ah achia vemi chawdawr/rawldawr/hotel ah thil na cawk khawh. Thil na duhmi nai laak hnu ah aman ka pe cang lai na ti tikah na credit card te cu na pek hna lai i an seh ah an vun sanh lai i, minute pakhat hlan ah an in pek ṭhan lai. Cu tikah tangka na chiahnak bank ah na tangka kha an rak zuh lai i thil na cawknak chawdawr cazin ah an fonh lai. Aba thil cawk an tinak cu bank i na ngeihmi nak tam deuh man thil zong na cawk khawh caah asi. Ahnu ahcun cham ahau. A karh zong pek ahau.
* Chek lehmah kong zong ka thei fiang lo van chim ko rih…
– Atawinak lengmang in ka chim i chek kong zong cu atawinak in ka vun chim lai. Bank ah current account timi cazin na on hmasa lai. Cu hnu ah chek ka hman lai tiah bank cu na chimh hna lai i chek lehmah uk khat an in pek lai. Cu hnuah mi tangka pek awk na ngeih tik paoh ah tangka ken le tangka rel hau loin chek cung ahcun mahpa hi cu zat in pe tiah ca na ṭial lai i na min na thut lai i cu vial si ko. Na chek ṭialmi kha K. 1000 man asi ahcun na pekmi pa nih K. 1000 caah ahman khawh asilole bank akal tikah tangka catlap ah athlen khawh. Hi zawn hi Kawlram ah kan hman ngai awk asi nain kan hman lo ngaimi asi.
* Bank hi mizei nih dah tuah khawh asi?
– Bank pakhat dirh awkah K. 15,000,000 aherh. Bank ṭengnge (branch) pakhat tuah awkah K. 5,000,000 aherh. Asinain tangka ngei paoh in bank tuah khawh asi lo. Central Bank nih licence pek ahau.
* Laitlang ah private bank aum ve maw?
– Atu tiang cu aum rih lo. Laitlang i a ummi bank vialte khi cozah ta, Myanmar Economic Bank lawngte an si.
* Zeicaahdah aum ve lo…?
– Tangka atlawm ca le umkal ahar caah asi lai. Pakhat nih cun Hakha ah bankhuai tuah ve hna seh law mi nih ahman zia kan thiam ahcun amiak ve ko lai tiah ka ruah.
* Ahman zia thiam ti cu zeidah na chim duhnak asi…?
– Kawlram mi nih bank hi kan rak zum lo. Cucaah kan rak hmang lo. Tangka hna ihphah tangah kan chiah. Mandalay thil cawk kan kal ah bawri khat in tangka kan i phurh. Cucaah atu zongah bank nih zeidah a tuah khawh ti theih zong kan i zuam lo. Cucaah, ahmanzia kan thiam lonak cu asi. A cunglei ka chimmi pin ah an tuahmi atampi rih. Tahchunnak ah bank hi electric man tehna telephone man te hna kan pekpiak tiah fial khawh asi. Leiba cawh zong fial khawh asi. Kha bantuk tete zong kha mi an tuahpiak hna i aman an hmuh ve. (Muko 2000 Sep)