Chiangmai hi Thailand ram an khuapi bik pahnihnak asi. Kawlram Mandalay hei ti khawh asi. Vuleicung khual tlawngmi nih Mandalay phanh an duh bantuk in Chiangmai phanh hi an duh ve. An idannak von chim colh ahcun Mandalay hi a liin i Chiangmai hi adai. Laimi zong tampi nih an phanh balmi khua asi. Ramrian ṭuanmi le hriamnam tlai pawl ko nih an phanh khun. Meeting an tuahnak le khua an khan lai an relnak hmun asi. Dr Lian Hmung Sakhong, Dr Sui Khar, Victor Biak Lian, Pu Zo Tum Hmung tibantuk Lai upa nih lolam kal in an kalnak hmun asi.
Asi ah nang teh cuka ahcun zeidah na va tuah ve baak nan ti theu lai. Kei hi ka tar hnu ah rian thar kai ot ṭhan i kan hqrs (zungchok) hi Chiangmai ah asi. Azung min cu Pyidaungsu Institute for Peace and Dialogue anti. Research (tuh te tanah) atuahtu an si. Ka rian min zong researcher ti asi i keimah bantuk pali panga kan um. Konglam pakhat thimpiak i ‘tha tein dothlat law tling tein tial’ hei ti khi asi. Na duh le Mirangholh in tial na duh le Kawlholh in tial. Cun kan leh te lai an kan ti. An caṭialmi in tlangcungmi ramrian tuanmi le hriamtlaimi le adangdang theih hngalhnak lei in bomh an itinh.
Kei rian ka hmuhka August 2014 ah Chiangmai kal ding ka si nain ka tupa ramdang sianginn kainak scholarship ahmuh ve caah kan pahnih in ka fanu Yangon ah kaltaak cu aṭha lai lo ti in kei ka taang. Asinain Chiangmai kan zung nih Yangon ah rak um ko law email in kan ipehtlai lai anti i Yangon in (inn in) rian cu ka tuan. Atu cu Yangon zong ah zung kan nei ve cang. Asinain kei cu zarhkhat ah voikhat voihnih lawng zungah ka kal. Yangon ahhin mi tlawmte lawng kan si i adang cu ka fale khan an si. Nungak lawngte an si rih. Cucaah kan zung ahcun ka min hi Uncle Richard ti asi. Chiangmai zung ahhin kan Bawipa hi tarpa asi ve i Uncle Khuensai ti asi ve. Kan zungah Uncle pahnih kan um. Ygn ah pakhat CM ah pakhat.
Uncle Khuensai December 2014 thawhka Yangon aphanh lioah kei ka fapa Tai Ceu nupi thit ah Hakha ka phanh lio asi. Culio ah telephone in thaizing zungah ra law itong usih ati. Atu hi Hakha ah pei ka um lio asi cu. Khunh ka laak ko ṭung an in chim lo maw ka ti. Chim hlah. Apoi lo. Nuam tein na tupa nupi ṭhit cu rak zawh ko. Ahnu ah kan itong te lai. Cun Chiangmai tlawn kan in sawm te lai khah ati.
February thawhka ah keimah ka cung bawi asimi Sai Oo nih email in Chiangmai tlawn sawm na si lai. Zeitik ah dah na sia arem lai. February zarh thumnak maw zarh linak tiah avon ka hal i zarhli nak February 23 in ithok selaw zeitin ka hei ti. Cun email avon ka leh than i February 24 phanh ding, March 5 kir ṭhan ding in kan tuah. Ni hra na caam lai tiah avon ka thanh. Air ticket cu kan in kuat lai. Visa man cu nangmah nih rak pee chung law Chiangmai ah kan in cham te lai ati.
Cun zung lei in kan zung pawng ah hotel aum lo caah kan zung upa pakhat asimi Sai Oo sinah na um lai. Kan zung in minit pakhat lamkal asi. Atha lai maw? anti. Kei nih aṭha ko lai Saya Sai Oo cu Yangon ah kan ihmu cang i hawikom ah ka ruah cangmi asi ka hei ti hna. CM ka phanh ballo caah keimah caah umkalnak fawi seh anti bia asi.
Cun ka passport copy cu kan hei kuat hna. Thai visa sawk ah Friends of Nature kha kan zung nih bomhnak an hal hna. Visa man US$40 asi lai. Service charges (vuan sawng kha) K15,000 asi lai anti. Friends of Nature hi Hmunghmung tuahmi kanmah Lai kampani asi. Laimi zong nih travel agent (khualtlawngmi bawmtu) kan neih ve hna i lomh awk ngai asi.
Ka vanlawng cu Golden Myanmar ti asi. Kawlram Official Airline asi. Mi kan tlawm i thutnak lawng tampi aum. Kehlei thlalang awng pawngah keimah lawng ka thu. Orhlei thlalang awng pawngah nutung nu amahlawng aṭhu ve. Culio ah fikfa ahong zuang i ka bengh. Khakha nutung nu nih ahmuh i ani. Aman in changreu le coffee ka din i K 3000/- adih. Vanlawng an captain le adang dang i an holhmi Mirangholh cu Mirangholh asi loh. Kawlholh asi. Zei kong dah an chim lai ti kan theih cia bu ah an holh cu theih ahar.
Vanlawng tumnak ah pakhat nihcun nan ka don ahau te lai tiah Chiangmai zung cu ka ti hna i kan in don ko lai. Asinain kan ihmuh lo sual ah tiah telephone number kan zung ah atuan vemi Ami Sung Thluai Chin sin in an ka kuat. Kei nih cowboy hat (khaubawi luchin) kai chinh lai i nan ka theih colh ko lai ka ti. Ka phanh cangka in kan zung nungak Pao Hom le PK nih an ka hmuh colh. Taxi ara colh i PK nih ka saya pa inn tiang aka thlah.
Ka saya pa umnak tangdot khaan kha lawn sawsawh in arak lawng i ihkhun thar le ihphah thar le puan thar le chantling an ka cawk piak. Cun tlawmpal kai dinh hnu ah ka saya pa nih kha kal usih. Uncle Khueisai nih nangmah ton ai ngaih tuk ati. Hi kan bawipa nihhin Skype (Internet) in interview an ka tuah lio lawngah aka hmuh. Kan zung kan phak in breakfast zeidah na duh anti i zeihmanh ka duh ti lo. Vanlawng cungah aman in ka ei cang ka ti. Cun kan bawipa he cun kan itong i bia kan iruah. Ca chuah kan itim i nangmah kan bochan ngai hih aka ti. Khual ka va tlawng ta lai i nithum chung hi tadinca le mekazin hna hi rak rel hna. An tha maw ṭha lo ka tlun tikah na ka chimh te lai i kan icaih te lai ati. Amah hi Shan Herald timi tadinca Chief Editor zong asi rih. Cun tangka cazin tlaitu nih visa man kan in cham ati i Thai tangka Baht timi an hong ka peek.
Cun ka saya pa le Uncle Khuensai cu khual an tlawn i keimah lawngpi kan saya pa inn ah nithum le zanthum ka um. Kholhnak khan le eekinn hi cungah pakhat tangah pakhat aum. Ti kai lum huam lo i dinti kik lawng ka ding. Kuak zuk ka duh ah innleng ah ka chuak. Thaithawh le chuncaw hi zung ah ei cio asi. Rawl ei ah buffet (bufe tiin rel) timi mah te ilaak asi i adih tikah kheng le darkeu zong mahte itawl cio asi. Zanriah tu cu aleng ah ka ei.
Ahmasa bik zaan cu cu kan zung tlangval pa Franklin he Seven Eleven timi dawr ah kan kal i 100 Pipers timi whiskey thawl khat veve kan icawk. Cucu kan iput i rawl dawr ah kan din. Rawldawr nih zu cu an nei ve ko nain kanmah ta din angah ko anti. Athai zaan ah nungak pahnih nih zanriah an ka dangh. Pakhat nih Central Festival timi dawr mangtara ah aka kalpi. Motorcycle in aka phirh. Motorcycle chiahnak hi pumpululh chuihnak hmun rawn tluk in angan.
Cuka ahcun dawr i arami nih an motorcycle cu atlar tlar in an chiah i atam tuk i zoh adawh ngai. Mawṭaw chiahnak zong angan tuk ve. Dawr ahcun thil caw loin kan ichok. Mirangholh cun Window shopping kan tuah ti asi. Ahnu ah tangcem dot ah anih cu changreu acaw. Kei nih nizan eidindawr i Thai holh kan thiam lo ruangah kan cah khawh lomi tihu (cashew) dur khat ka cawk.
Anithumnak zung ka phanh ka ah tangka cazin tlaitu ara i, “Hi thong 5 kan in peek. Nihra nacaam chung hman awk ah. Asinain zung ah breakfast le lunch na ei ve caah thong khat kan zuh. Heh thong 4” tiah Thai tangka aka peek. Nikhat zeizat ca in dah an ka peek ti ka von tuak i $15 asi. Kawl tangka in thong 15 asi kan ti lai cu. (Hi kong ka telhnak hi NGO rianṭuan ning langhter pah ka duh caah asi).
Chuncaw ka ei dih bak ah kan Sayagyi nih khual atlawnnak in telifawn in avon ka chonh. Tlangcungmi covo upadi kha rak rel law zeitin dah na ruah na ka chimh telai ati. Chiangmai ka kal ni achuakmi upadi arak si i ka thei rih lo. UN nih 2007 ah an rak chuahmi ah ka rel. Annih nih nizan chuakmi cu Internet ah arak rel cang. Zungah kan nei maw ka ti i kan nei ko ati. Elaw ka ti i ka rel i ka ruahnak cu Kawlca in ṭial cia in ka rak chiah. Athaizing atlun caangka kan itong i ka peek. Cun cachuahnak kong zong cu kan caih than. Zeiti cachuah dah aṭhat lai nang rak suai. Zarhteni le Zarhpini cu va tlongleeng ulaw Cawnnikhat ah kan itong ṭhan lai aka ti.
Cawnninga zanlei cu kan zung nutung nu nih avapa he Japan rawldawr ah akan kalpi. Apasal hi milianpi le pa sangpi asi. Baptist pastor arak si ngelcel. Budhhist ram Thailand i Khrifa si hlei ah Baptist pastor si cu ai tong thiam ngai. Anih nih Kawlholh le Mirangholh thiam hlah. Kei nih Thai holh thiam hlah. Cucaah ichawn loin rawl kan hngah le kan ei chung vialte le dawr i akan vahpi chung vialte kan um. Japan rawldawr asi bantukin Japan miphun tampi rawl an rak ei ve.
Athaw bikbik kan cah ko nain Laimi ca ahcun Lairawl ṭhiamṭhiam arak thaw bik. Hihi vuleicung phung asi. Mah le rawl te hi arak thaw bik ko. Zarhteni cu Chiangmai aphan ballomi keimah zawnruah ah mawtaw an hlan i ahuammi poh leengvak uh ti asi. Asinain pa pahnih le nu pathum lawng kan ithawh. Tilum va (hot spring) ah suimilam pakhat le acheu kan iciah. Ramdangmi nu he pa he. Cun arti kan ikenmi tlah bawm chungah kan chiah i titlok ahcun kan hnim i ahmin in kan ei hna. Cu khawh cun thing in thil phunphun an saihnak (wood carving) khua ah kan kal. Nungak taklawng ummi hna thing in an saih.
Sai hi Thailand ahhin an uar tuk i sai (vui) bantuk saihmi ko atam. Nuthil le pathil tiang in an saih. Khakha ramdang khualtlawngmi (tourists) nih an cawk hna. Hi bantuk dawr le hi bantuk ser in ai cawmmi thong tampi an si. Tourists kan ram an rat tungmang tikah zeidah kan zorh ve hna lai. Zuar ding thil tete aphunphun ser ve awk asi. Zarhpizing cu ka saya pa he hmanciami thil zuarnak ah kan kal. Kawlram ahcun secondhand kan ti i hmanciami hnipuan (used clothes) lawng aum. Chiangmai ahcun minung hmanmi hnamciami thil phun atling. Hi zong hi dawr tampi aum. Minung tampi pawcawmnak asi. Ramdangmi zong tampi an ra. Zanlei cu Salai Thla Hei, Joint General Secretary (2), UNFC, nih ahong ka laak i zaan dawr (night market) ah aka kalpi. Hika ko hi ramdangmi nih an duh i Mirang hi akalh in an ikalh. Ping Ping timi eidin dawr ah kan ṭhu i bia kan iruah. Ai tong ballomi ṭhuttinak caan rem kan nei i kan ilawm veve. Hla zong kan ngai pah. Pakhat pa nih hlan lio Mirang hla kan rak uar tawnmi hna avon sak i kai lunghmuih ngai.
Cawnnikhat ahong phan i ka laptop computer te cu kai bai i zung kai cu kai thawh ve. Zung phanhka ahhin lakphak le changreu ei ta cio asi. Cun ca chuahnak kong ah ka ruahmi tete ca in ka tial. Cun Cawnnikhat hi an meeting tuah caan asi i meeting ahcun ka thu ve. Cu ni i meeting hruaitu pate nih Mirangholh in avon kan hruai. Thai miphun an itel ve caah Mirangholh cu hman ahau. Kei zong Chiangmai tlawn an ka sawm caah kai lomhnak ka chim ve. Ka tar nain pawcawmnak ah rian ka ṭuan peng ko hih ka ti. Kan bawipa nih, “kei cu tuan loin ka um kho lo i ka tuan” ati i ka ning azak pah ṭhan. Amah tu cu ka von uar chin.
Zanlei ka saya pa he kan eidin lio ah Bangkok in Pu Kenneth Biak Cin nih telephone avon ka chonh. Zei na tuah lio dah asi tiah aka hal i Yangon na rat lio i Ṭhinthang Phu na kan phurhmi bantuk kha kan ding lio ka ti. Ṭhinthang Phu va phurh ve hna ca ati. Kai tiim ko ka ti. Hmailei Chiangmai na rat than tik cu Bangkok lei kir ding in ka tuahpiak uh ti hna tiah ruahnak aka pek. 100 Pipers kha General Ne Win din tawnmi zu asi na ti maw kha tiah ka hal i ka ti ko ati.
Ka kir lai ni hi anmah ram pathianni asi i midang zung an kai lo nain in cachuah nak kong cu kan caih. Cun kan zung in ahuammi poh Chunapa Resort and Spa timi rawldawr ah chuncaw kan ei. Mahte laak, duhzat poh laak asi. Laak ṭhan lengmang khawh asi i pawkau deuh pawl ca ahcun atha tuk ding asi. Thai rawl ahhin voksa belte atam tuk i ka hrialnak ah ka buai tawn. Cu chunlai cir ahcun hlasaknak (stage show) zong an um. Akhuah khuah in tangah alaammi zong an rak um ve. Senthang hla kan ti tawnmi Take me Home Country Road timi hla hna an von sak i lung aleng ngai.
Kan kirlei ah Uncle Khuensai monghmi mawtaw kan iciit. “Uncle na tar tuk nain mawtaw na mawng kho peng ko” ka ti. “Mongh hmanh ah khulrang mongh lawng ka duh i khulrang tuk mongh ruangah palik nih voihnih an ka tlaih bal” ati. Hipa hi Shan upa pakhat minthang ngaimi asi. Amin cu angan nain apum cu ahmete. Ka pa ngaw hrawng asi lai. Adawt zong aka dawt ngai. Tar veve, tadinsa saya veve kan si ati le maw asi zeidek. Asilole Victor Biak Lian hawipa ka si caah dek. Kan zung cu Victor Biak Lian te zung EBO nih bomhmi asi cu mu.
Chun ah kan um ahar i maalit tuahnak ah ka saya pa he kal kan ithawh. Lampi ah kan zung nungak kan hmuh i ra ve kan ti i ara ve. Kan umnak in anai biknak Hutta Thai Massage ah kan kal. Aka hmettu nih kum 6 experience ka nei cang ati. Maalit tuahnak i hmanmi Mirangholh cu athiam ngai. Va cu ka nei nain fa cu ka nei rih lo ati. Pa maliit hi suimilam pakhat arau i nu maalit hi suimilam pahnih arau. Kan hawinu hngah ahau. Kan isawm sual. Nungak pahnih zong an ra. Maalit nunphung hi Thailand ah athawng ngai. An rum deuh ca zongah asi pah lai.
Ka kir lai zan hi Cawnnithum Zaandawr asi lai i thil cawk ni site seh kan ti. Thil cawk kan kal tik ahcun cu ni cu an pathian ni cu si kaw zu zuar khap ni asi ngelcel. Ṭhinthang Phu caah 100 Pipers thawl nganpi ka cawk te lai ka timi cawk khawh asi ti lo. Ka lung arawh khawh ning. Bangkok ummi Kenneth Biak Cin zong ka hei thanh. Airport duty free dawr ah caw te ko ne ati.
Airport ahcun ka duhmi cu an nei ngelcel hoi lo. Kirlei vanlawng ah nungak dawhte amah lawng khual tlawngmi ka hmuh. Ka theih ballomi mintami thar asi hnga maw aw ka ti. Ka hei zoh lengmang. Avon ka zoh pah ve. Khaubawi luchin kai chinh caah asi rua. Vanlawng tumnak ah Mirangpa zong nih na luchin cu aṭha tuk ati ve. Vanlawng tumnak ah ka fanu Nancy le Ṭhinthang editor KB nih an rak ka don. Inn ka phanh hlan in email an rak ka kuat cang. “Da tein na phan ko lo maw. Thaizing symposium kainak hmun kha MPC si loin Park Royal Hotel ah asi lai khah” an von ka ti. Kei nih dam tein ka phan ko. Yangon cu aliin tuk i Chiangmai ka ngai manh cang. Symposium cu kai loin ka um lai lo. Nan thinphang hlah uh tiah email ka hei kuat colh hna. (6/3/2015)