Lairam khualipi Hakha hi kan khua kan ram asinain herhpang umlo ahcun ka phan ballo. Tutan cu CACC Laica Ruatkhangtu Committee meeting February 14 –16 kai ding in ka va phan. Yangon in Stephen Ni Kio le Pu Lian Irh Cin le Bangladesh in Bawm miphun Pu Jessy Loncheu le tiin Hakha Maan in kan tlung ṭi. Pu Sui Mawng le Pu Thawng Kung anmah dang in an tlung ve. Mizoram Lawngtlai in Lai miphun minung 9 an ra ve. Ram thum in Laiholh ahmangmi kan itong.
Laica Meeting
Catluan chuahpitu fialmi ah C. Laiki le Saya Bawi Tawng an si. Lawngtlai in Salai R. Lahnim le Yangon in Stephen Ni Kio le keimah nih fial loin kan chuahpi ve. Chim dingah particle le holhhram kong an si. Ahnu meeting donghnak ah Saya Kam Lo le Lal Awmpuia zong nih hmailei hitin siseh ti an duhnak an chim. An chimmi aṭha ngai. Kan chuahpimi chung in ka duhnak tlawmte ka von laak.
- Laiki nih “ka”, “kan”, “na”, “nan”, “a” le “an” hi particle an si ati. Hi hna pawl hi CACC nih “pronouns” ah arak chiah tawn hna. Hi biafang hna hi Saya Bawi Tawng nih Mincan lawng siloin Biarem Bethlei an si ati. Biarem Bethlei tiah Laiholh ahmang nain particle ti he ai khat ko ti khawh asi.
Salai R. Lahnim nih Laiholh hmangmi pawl nihhin common alphabet le common calendar nei usi ti achuahpi. Mirang alphabet 26 le Ṭ tawdeh hi hmang cio usih ati. CACC nih “aw” hi alphabet dang pakhat ah an chiahmi le Bawm nih “aw” le “ch” le “ng” an chapmi hi hlawt usih ati. Calendar ah achimmi pakhatte von laak ahcun “Biangrei” thla (May) ti usih. Biangreithlep ti hlah usih ati.
Kei nih “particle” timi hrilhfiah ka chuahpi. Cun particle asimi “nak”, “tu”, “mi” tehna hi hnubenh (suffix) ah kan hman hna bantukin “a” hi hmaibenh (prefix) ah hmang usih ka ti. Eg. Asi, asinain, asilole; ani, ahmun, acaan; atu, ahlan, ahnu … tbk.
Cun “tei” hi “tai” in apialmi asi. “Tai” hi ahram asi. Min hi kan holh ai thoknak asi i Lai min ah “tai” lawngte arak si ka ti. “A” hi “E” ah apial. Eg. “Peih” asilo “paih”. “Tei” asilo “tai”. “Keden” asilo “kedan” asi ka ti.
Hakha Viewpoint
Hakha Viewpoint No. 1 hi adih hlan ah nikum ah ka phan bal. Adih hnu phanh ṭhan lai kai ngaih tuk. Meeting dih hnu February 19 ah ka tlunnak kan chungte in viewpoint kal ah kan ithawh. Zaw Zaw mawṭaw kan hlan. 11 AM ah rak phan kan ti ning tein ahong phan. Ahmun kan phanh tikah cun an rak khar ai. President arat lai caah kan khar anti. Suimilam pahnih hnu ah ra te uh anti i kan kir. Midang zong tampi an kir. Apawng in seh khua kan cuanh kan ti i vampangpi (lawng anti maw) nih akan phenh. Zanlei suimilam panga ah tlangval pa nih motorcycle in aka kalpi than. An khar ṭhiamṭhiam. Khuadang in arami khual zong tampi an kir ve. An phunzai len.
Hi lioah khua ka ruahmi cu hitihin an khar lengmang ahcun khuacuanh khawh caan atlawm lai. Vampangpi hi um hlah selaw atang in Hakha khua ṭha tein hmuh khawh ṭhiamṭhiam asi hnga. Ahmun hrim kha khuacuanhnak ah aṭha ciami asi. Kham hna hlah selaw parthlam (tower) cung kan kai lo zongah khua tampi kan hmuh khawh lai. Hman kan ithla kho hnga. Parthlam lawng hi an duh le khar chel hon chel in tuah awk asi ka ti. (Tower cung kai man zong tlawmte laak i acongtu lahkhah caah hman khawh asi hnga). Vampang um hlah selaw atang hi cu zeitik poh ah chunzan in kal khawh si selaw atha deuh lai tiah ka ruah. President zong cu February 20 lawngah aphan. Chunhnu ah azoh. Viewpoint tu cu ni hnih chung khar asi. Mizapi nih ni hnih chung cu zoh khawh asilo. Vampangpi um fawn khar caan um fawn asi caah khual cheukhat cu Viewpoint in Hakha khua cuanh le hmuh aduhmi hmu lo tein akirmi an tam te lai. Rianṭuan tikah bawi le mirum caah maw kan ṭuan lai mi sawsawh mizapi caah dah ti hngalh ahau.
Hibantuk zapi tlonnak hi kulh phung zong asi lo. Grand Canyon biachimnak nawl neitu nih, “The specialness about parks is not being enclosed” ati.
Chin National Day
Kan meeting cu February16 ah adih nain Chin National Day tiang cu Hakha ah caam tuah ning ka ti. CND tuahnak lei ah keimah lawng ka ke in ka kal. Motorcycle atam khawh ning cu khuaruah ahar asi.
Pyidawtha biakinn kalnak lam in Vum Thu Maung certual tiang saikal ai tlai dih. Vorhlei ah thuat thum kehlei ah thuat khat. Ping tein an chiah hna. Kalnak bak aṭha lo. Hakha ah saikal lawng atam lo. Mawtaw zong atam tuk cang. SUV phun pawl Land Cruiser, Prado, Surf le Pajero an tam. Hi pawl cu an tam awk hrim asi. Ke niam tete cu Lairam ahcun aṭha hnga lo.
Ahmun ka phanh ah President Win Myint biachim ka tanh fang asi. Ṭhutnak zong ka ting ti lo. Win Myint nih chokhlei le vakok kong sermon atuah. Ralṭhatnak le zumhawktlak sinak an si ati. Puai zohmi pakhat hmanh ka hngal hna lo. An ka hngal ve lo. Ahnu ah Pu No Al he kan itong. Kan ichok in chawdawr tampi kan hmuh. Pu No Al nih chawdawr pawl hi Kawl lawngte an si ati. Puai lio thilzuar cu Kawl pawl hazawh asi. Lakphak kan ding i cu zong cu Kawl dawr asi. Michonhbiak cu Laimi nakcun an thiam deuh.
February 19 ah Viewpoint kan kir hnu ah Pu Hrang Tiam he showroom pawl kan zoh. Kan hmuh ballomi wa-uh hna kan hmuh. Acheu cu cuai hnih cuai thum tlai tiang in an ngan. Mai, ba, bahra, ziltial ngan bik ai zuammi min ka hmuh lioah ka khuaruah aharmi pakhat aum. Cucu ai zuammi min ah Kawl min tampi ka hmuh. Hakha ah Kawl an tamtuk cang rua hi teh ka ti. Asiloah lih le lih hna in an izuam asi hnga maw ka ti. Lairam (abik in Hakha) ah Kawl an tamtuk telai ti ka phang zungzal. Nikum zongah hi kong hi Ṭhinṭhang mekazin ah ka ṭial cang. Hmailei ah an duhpoh in rat khawh lonak upadi (inner line permit) ser ahau.
Lai Phun Ni ah miduh cemmi hi paihzoh asi. Paih zohtu an tam taktak. Nu le hngakchia zong nih paih zoh an duh. Khuang cawi lio le hlasak lio hmanh ah paih azohmi an tamdeuh ving. Pu No Al nih nikum ah atu nakin paihzoh an tam deuh ati. Paih ṭhawng Rung Lian Ceu tlun lio asi caah asi rua. Paih zong cu uar chin lengmang asi hi mu.
Leng Ka Chuak Lo
Hakha phanh ahcun zingka lakphak dinnak Kaungkyaih heiti bantuk Mercy heiti bantuk kal ahcun hawikom tampi ton khawh asi. Tutan cu CACC le CCU lawng ka phan. Alengah lakphak zong ka ding lo. Zanlei ah hawikom he zong eidindawr ah kan ṭhuti lo. Inn ah lakphak zong vei zong ka ding. Khua cu sik kaw zinglei zanlei lengchuah zong cu afawi lo. Ke in chawhleh awk zong aṭha ti lo. Lam aṭha deuh cang nain leikhu atam ṭhiamṭhiam.
Hakha Aṭhangcho
Nikum March thla ah Hakha ka phan. Tukum Februay ah Hakha ka phan ṭhan. Thla 11 chungah Hakha cu arak ṭhangcho deuh ngai. Alang cemmi cu saikal le mawṭaw atamdeuh biachiat mi hi asi. Lam zong cu aṭha deuh. CCU zong thlangleipi tiang lam an phahpiak cuahmah hna. Kan phanh ni asi ko rua AYA Bank le Rung Guest House No. 2 an hon. Bank le hotel an karhmi hi ṭhanchonak alangh tertu ngai an si.
Electric mei zong chunzan ti awk in an hmu. Tilumnak le meithohnak zongah mitampi nih an hman khawh anti. February ah tihar hram belte ai thok cang. April ah zeidek an lawh lai. Asinain hmailei ahcun aṭha pah te ko lai. (19/3/2019)