Nikhat cu naite akan thihtakmi kan hawipa le Thinṭhang Phu chungtel zong asimi Pu HC Thanbiklian zoh ah Indaing ah kan kal. Pu Enoch, Pu Chiah Kio, Pu Lian Iap le keimah kan si. Ani cu September 13, 2018 asi. Ahla ngai i Pu Thanbiklian LBC arak ipumh tawn hi cu hawikom aduh duk caah pei asi hi kan ti. Afar le umnak an inn cu atha ngai. Ahmun zong akau. An inntual kan phanh bak ah ka zung ṭhing nih telifawn an ka chonh. Vietnam kal na huam ve maw anti. Vietnam cu ka phanh ballo caah arannak in ‘huam’ ka ti.
Pu Thanbiklian kan hmuh tikah ahmai apanh ko. Alung zong afim ko. Ṭha tein bia akan ruah khawh i kan hna angam ngai. Cuhnu tlawmpal ah innleng ah ka chuak i kan zung ah Admin tlaitu PK kan timi ka hei chonh. Vietnam na ti maw cu? Halong Bay ah asi lai maw? Zetikdah asi lai? tiah ka hei hal. Asi ko. October 3, 2018 ah kan kal lai. October 7, ah kan kir lai ati.
Halong Bay tiah ka ruahdamh khawhnak cu nai hrawng ah Mirang tadinca ah an cawngia lengmang caah asi. Zanlei inn ka phanh hlan ah nai biatak maw? Air ticket kan nin cawkpiak lai maw? Na passport copy kan sinah aum ko hih tiah PK nih avon ka chonh ṭhan. Rak caw ko tiah ka leh.
Ahnu deuh ah October 3 vanlawng aum lo. October 2 ah kan kal lai. Air ticket le hotel le eidin vialte cu ka nin rin dih ko lai. Asinain na tupa hna na fanu hna tlunzoh phurh na duh ahcun US dollar iken tiah email in an ka thanh. Kan zung ṭhing ka timi hi December 2017 tiang Senior Researcher ka ṭuannak Pyidaungsu Institute asi. Tlangcung hriamtlai le tlangcung party pawl le tlangcung CSO caah research tuahtu kan si.
Country Representative ah Dr Sai Oo, Researchers pawl ah Ko Zam le Daw May Zin Thaw le Lin Lin le Admin ah PK hna hi ka rianṭuan hawi ṭhing an si. October 2 ahcun kai thawh keimah lawng. Ka thlah hlah uh rianthlau in ka ti hna. Terminal 1 in Vietjet vanlawng kan icit. Minute 30 an hnu i cucaah atu le atu ngaihthiam an kan hal. An nungak pawl cu angomi le aṭhiami lawng te an si. An idawh tuk. Angki sente le tawhrolh tawite aihre rong in aṭialmi le taisawm hmete an ihruk. An luchin le an kedan zong asen. An vanlawng hi Budget Airline timi man fawi pawl asi. Ṭhutdan tlangkhat ah paruk aum. Rawl zong coffee zong an kan pee lo. Vanlawng zuan caan suimilam pahnih lawg arau i apoi lo ti khawh asi. Aduh mi nih aman in coffee le soft drinks (achoyi) din khawh asi. Coffee ka din tawn caan chunhnu pathum si kaw coffee kai cah. Nescafe maw, Vietnam Coffee maw anti i Vietnam Coffee ka ti. ‘Akik’ maw ‘asa’ anti i ‘asa’ ka ti. Laak fawi ah Kawl tangka in aman peek khawh asi maw? ka ti. Asi ko. K3000 asi lai anti.
Vanlawng cung in Hanoi kan phanh lai hrawng tang kan zoh ahcun inn sen hme tete lawngte asi. An inn asen dih. An pungsan zong ai lo dih. Airport in Hanoi khuachung kan phanh ahcun zan asi cang. Hanoi Gravita Hotel ah kan iṭhum. Vietnam Air he ai pehtlaimi hotel asi. Hotel hmete asi. Address cu No. 50 Ma May Street asi. Kawl min alo. Cuka hrawng hotel cu ahmete lawngte an si. Innka pakhat tia lawng ansi. Kehlei innka cu hotel dang. Vorhlei innka zong hotel dang an si. Hotel le guest house le restaurant le bar (zudawr) lawngte umnak hmun asi. Spa le money changer le laundry zong atam tuk. Tourists pawl tamnak veeng asi. Hoan Kiem District ah asi.
Rawl ahmasa bik kan ei ahcun kan duhmi cah kan iharh ngai. Ahmanthlak zoh hmasa ahau. Cu hnu zongah ka ruah ning asi lo. Vietnam ah zeibantuk bia (beer) dah an din cem kan ti. Bia Hanoi timi le Hanoi Beer hi an thaw bik anti. Athaw hlei cun kan thei lo. Kanmah Myanmar Beer hi athaw bik ko kan ti.
Beer lawng cu kan ilungsi lo i rawl ei khawh ah Rockstore Bar ah kan kal. Vietnam ram sermi whiskey kan pee kan ti i peg khat hrai cio in an kan peek. Kan von din ahcun zufa aṭhawng taktakmi (apin taktakmi) he ai lo bak. Cuka hmun cu Mirang pawl nih an uar tuk i innleng hna ah an duh salam in an ṭhu. Nu he pa he. Mirang hla din nawn tein an chuah peng. Zuman zeizat kan ti i peg khat ah US dollar pakhat asi.
Dollar pakhat cu Vietnamese Dong 23, 300 hrawng asi. An tangka hiti asi caah athong kha chim lo lawlaw asi theu. 23 ti asi ko. US$ 100 kan thlen ahcun Vietnam tangka in millionaire kan si ko. Million pakhat million pahnih tiin tangka cu an rel ve. An tangka angan cem hi VDN 500,000 asi. Ahme bik VDN 1000. Thil kan cawk ah kan iziak rih lo i kan kut cungah aherh zat la uh tiah kan ti pah theu.
Nikhat tuan deuh in kan kal caah Halong Bay kal hlan ah Vietnam khuapi Hanoi ah nikhat kan vaak. Ahmasa ah Ho Chi Minh Mausoleum ah kan kal. Cuka ahcun Ho Chi Minh ruak an suan. Ralkap nih an congh. An tam ngai. Ralkap cu an iceer pah. Cu khawh cun Ho Chi Minh Museum ah kan kal. President Ho Chi Minh arak umnak inn, a ihkhun, aca relnak le mawtaw arak hmanmi pathum hna kan zoh. Inn No. 54 asi ve. ASSk inn namber he ai khat. Alam lennak, a ngakhur heiti bantuk kan zoh. Telifawn arak hmanmi pathum le helmet hna an chiah.
Mi kan tam taktak. Ramdang mi he anmah Vietnam he. Uniform he aummi sianghngakchia tampi an ra ve. Mirangholh sianginn kai an si. Mirangholh in an ichawn. Nikhat ah museum luhman an hmuhmi hi atamtuk lai ti afiang. Kannih ram ahcun museum luut hi an tlawmte. Hmanthlak cu duh cio hna kaw phukhat le phukhat kan ihngak.
Scientific and Cultural Activities Van Mieu – Quoctu Giam ah kan kal. Mifim pawl umnak/khua heiti tluk asi anti. Hi hmum thum ahhin cun Mirangholh pinah French holh signboard an um lengmang. Kaadang ahcun Mirangholh le anmah Vietnamese holh in signboard an ṭial. An ca hi ABC an hmang ve nain acung chin le adeh ṭukṭak atam ngai. Hlanlio ah Tuluk ca kan remh (modify) i kan hman. 1910 hnu ah Roman characters hi kan hman anti.
Kan ichawhnak hmun tampi ah Made in Vietnam timi dawr kan hmuh lengmang. Anmah ram sermi thil lawng bak an zuarnak dawr asi. Kawlram ah Made in Myanmar timi dawr aum ve dek maw. October 4, 2018 ah Halong Bay leiah mini bus in akal ding kan si. Suimilam 9 bak ah aphan lai i aran khawh chung in bus cung ah nan kai lai. Bus sau dir hlah selaw lam hrawn hlah seh ti asi. Ahong phan I kan saya pa nih kanmah ciit ding asi maw tiah Mirangholh in driver achonh i athei lo. Kanmah Kawlram bantuk an si lo. Driver sawsawh nih Mirangholh ka khat hmanh an thiam lo.
Kan bas ai ciitmi cu Mirang phu pakhat le kanmah Kawl phu pakhat kan si. Kan ithawh bak in Tour Guide tlangval pa nih kan hmai ah adir hi Vietnam kong akan chimh. Khuachung kan lonh hlan ah “Khi kan kehlei nan hei hmuhmi hlei khi French engineer pa design suaimi asi. Amah cu Paris khua ummi Eiffel Tower satu asi ati. Vietnam hi minung zakhat ah 80 (80%) renglo hi lothlo kan si. Vuleicung ah facang azuar kho biktu ah Thailand changtu kan si. Vuleicung coffee azuar kho biktu Brazil changtu kan si” tiah American awcawi in akan chimh. Lam in khatlei kam le khatlei kam ah lei facang kan hei hmuh. Aniam tete an si. Acian akhan deuh anti. Thli le ruah nih ahrawk kho lo anti. Kanmah ram zongah cubantuk facang cu an ciin pah ve ko tiah ka hawile nig an chim.
Suimilam pakhat bak hrawng kan kal ah Production Workshop for Disabled Persons timi dawr nganpi ah kan idin. Zunpi le zunte zun aduhmi, coffee din aduhmi, kuakzuk aduhmi, thil cawk aduhmi caah atha. Mitlamtlinglo (matansuan) pawl sermi thil aphunphun cawk khawh asi. Arit deuhmi cu tilawng le vanlawng in nan ram tiang kan in kuat hna lai anti. Hihi kan ti khawh tukmi asi anti.
Halong Bay hi tourists pawl kal duh ngainak asi. Nai hrawngah biatak tein promotion an tuah. Kawlram lei in tlawn ballomi arak sinain atu ahcun mitampi an kal. Thailand, Singapore, Malaysia le the Phillippines hna cu mikip phanh ciomi ram an si. Atu cu phanh ballomi ram tiah Vietnam kalmi an tam ngai cang. Khualtlawng kal duhnak hmum asi bantukin hotel, eidindawr le chawdawr atam.
Halong Bay hi cu akong chim nakin azoh tu in zoh ding phun asi caah tam ka chim lai lo. Meitlang arak puah caah tikulh pakhat kha tikulh hme tete athong in achuak. Tikulh ti awk tlak lo lungtlang bantuk, minung umnak tlak lo an si. Cucu riliti in an itlai dih. South China Sea nih ahei sawhhleimi asi. Ti afim ngai. Adum peng kan kal lio ahcun. Cu ti cung in tinlawng iciit i vai chawh, khua va zoh, hman vai thlak kha asi. Cuti ichawhnak ah tilawng (cruise ship) 200 hrawng aum ti asi. Nikhat ah tilawng 70 hi cu rian an tuan peng. Hlan an tong peng. Khualtlawng mi kha tilawng cungah um, rawl ei le riah asi. Tilawng pawl cu rilicung hotel akal khomi ah hei chia ko. An rawl lakah an buh cu athawt ning amak.
An tilawng min hi Mirang min lawngte ti awk asi. French min le Vietnam min atlawm. French ka telhnak cu Vietnam hi France nih rak ukmi asi caah asi. Cozy Bay, Golden Bay, Majestic, Vega Bay heiti bantuk an si. Kan tilawng belte Bien Ngoc 20 anti. Vietnam min anei. Tilawng cung kai dingah lawng (boat) iciit i kal asi. An lawng zong cu aṭha ngai ko nain life jacket (ti tlak khawhlonak angki) an kan aihter cio. Aih lo an duh bak lo. Lawng cung kan kai ah aherh lem lo nain an kan hruai peng. An service (mi an zohkhenh ning) aṭha.
Akenkip an kan chawhpi pinah pearl (pale) zuatnak kampani an kan zohpi. Pearl (pale) ahramthok an zuatnak in an tlaih hna i pearl an khoihnak in ṭhi le tumbul le aphunphun an sernak in an zuarnak dawr tiang zoh khawh asi. Acheu cu vokkuanglawng an iciit. Anmah tein an zah. Life jacket ihruk si kaw tipil lai phan aum lo. Acheu cu sio hna rak thlak khawh asi. Zanlei deuhah Ti Top timi Island tlang kainak lei ah kan kal. Hleihlak in kai asi zapi caah minit 55 arau. Tar caah cun ka chim kho lo tiah kan tour guide nih ati. Cucaah kei cu ka kai ngam lo. Russia he ihawikomh nak caah milem pi zong an phun. Tilionak aṭha I nupa thlulo in alang pah zong in an ilio.
Athaizing ah lungkua amak takmi ah an kan kalpi. Hika zong hi tar cu nan kai lo ah aṭha anti nain ka kai ko. Ahar lo. Hlan lioah July thla hrawng ti alianh tikah an rak rolnak asi ati. Kua kau pipi tam nawn aum. Ti zong aum. Picnic tuahnak zongah aṭha lai. Avampang ah electric mei an benh dih. Culo ahcun amui hnga. Acunglei ceiling cu khuaithlar he hna ai lo thulh. Lam ṭha tein an tuah. Hri an zam. Hri chung lawng in kal ding ti asi. Adonghnak hmun cun Halong Bay dihlak alang i ai dawh tuk. Heh law heh tiah hman ithlak cio asi. Kan lamhruaitu nihcun Halong Bay hi Chanthar Vuleicung Khuaruah Har Pasarih (Modern Seven Wonders of the World) asi ati. Zukcawl thlaknak zongah ramkip in an ra. James Bond muvi pakhat zong cuka ah tlakmi asi anti.
Hanoi khua inn pawl hi an hme, an niam. Ahmailei hi pee 20 hrawng atam. Cutikah pakhat le pakhat an itlai dih. Akarlak alawng lo. Cutikah asirlei le asirlei ah thlalangawng aum kho lo. Inn hmailei le inn hnulei lawngah thlalangawng aum kho. Hotel ngan pipi le hotel sang pipi hi sak tharmi le sak liomi lawngte an si. Hlan lioah innhmun hme tete in an rak cheu kan ti lai cu.
Lamkam cabuai niamte le thutdan niamte zanlei ah von chiah chommi ah rawl ei atam. Cuka ahcun barbecue asi tung lo sa aphunphun le anhnah le khachuan sen le adangdang cawh in von chumhchommi rawl kan ti lai maw meh kan ti lai dek asi. Khengte ah cite le makphek tlawmpal an chiah i reite (tabayati) hmete ahaang atam ngangmi surh i inok asi. Buh cu kuttum tia hrawng cu aum. Aduh nih bia (beer) idinh asi. BIA ti bakin an ṭial Laiholh in. Bia an kan peek ah thlalang hrai nganpi in tikhal voizat he an kan peek. Tikhal kan duh lo kan ti ahcun hrai zong an fim lawlaw. Athawl in icauh ahau. An meiphu cu meihol hmang loin phayaungdaing tlang pipi an hman. Zan tlai zongah rawl ei an um peng. Hi bantuk rawldawr hi zinglei tiang hna an on.
Kan hotel ah kuakzuk khawh asi bak lo. Zuk duh ahcun innleng chuah le tang ṭum ahau. Beer le haangthlum le ti tu cu tikhal kuang ah an kan chiahpiak. Aman in din ding. Tithol nganmi pakhat lawng alak in din khawh asi. Hlanlio deuh ahcun Vietnam ti tikah nu khamauh ai chinh i angki fualpi le sikat fualpi he thirrang (sehbing) ai ciitmi hmanthlak hi mitthlam ah acuang colh. Atu ahcun kha bantuk hmuh cu ahar ngai cang.
Tawhrolh tawi tete ai hrolhmi lawngte an si cang. Motorcycle hi khuachung zongah hman khawh asi i atam ngai. Yangon ahcun khuachung ah hman khawh asilo. Rian ṭuannak ah hrangtlai ngai in an hman. Thil tom tete, kuang tete an phurh. Thil peekchanh nak (delivery) caah an hman cem rua ka ti. Vietnam nih an coffee cu ichor tuk hna kaw an coffee cu rialmi (adipmi) he rial lo he dur aphunphun le bawm aphunphun in an zuar. Ramdang mi zong nih an duh caah Airport dawr ah tam bik an zuar.
Kan kirlei ah thil thlainak kan phak ah an von ka zoh i keimah thil kha adang tein an chiah. Zeicahdah asi hnga kan ti tikah Yangon kan phanh hnu lawngah afiang. Hoi hlan ah ka thil cu an von chuah i an ka laakpiak. Tar usa (priority) peek arak si. Hibantuk hi Kawlram ah aumnak hmun aum ve hnga maw ti ka ruat.
An ram min hi Vietnam tiah biafang pakhat in an ṭial chel Viet Nam tiah biafang pahnih in an ṭial chel asi. An tuanbia hi theih nuam ngai ding asinain diary ahcun ṭial duh hlah usih. Socialist ram an si nain market economy (zekuat sipuazi) an hman caah an ṭhangcho thluahmah ti vial telh ta usih law za seh. (13/11/2018)