Zudin sual asinak le zudingmi soiselnak hi pulpit cung in pastorte le evangelist nih ralṭha ngang in an chim lengmang. Ai pummi mitampi nih kan theih lengmang. Zudingmi nih an nupi le an fale an vuak hna nak le thil ṭhalo aphunphun an tuahnak kong hi tadinca ah kan rel lengmang ve. Zudin aṭhatlonak kong an ṭial lengmang. Aṭhatnak kong cu sibawi cheukhat nih ngamh dok ngamh lo dok in an chim ve tawn. Atheimi bel mitlawm an si.
Kan hnulei kum 15 maw asi cang Thantlang ah zudin khapnak le zuzuarmi dantatnak an rak tuah. Zu license caah cozah sinah ngunkhuai peek ahau ṭung le Khrifabu tangka an rak hman. An kham nain athli tein an phurh i athli tein an zuar i atli tein adingmi an tampi. Athli zuar kan ti cu aman afaak. Zudingmi nih man fawimi zu ṭhalo hna tu an ding. Mino an ngandamnak ahrawk. Thantlang ummi Kawl tu nihcun langhngan in an zuar ko Ie zei anti ngam hna lo. Kawl pawl nih maw van law anti. Rumnak ah an hman.
Cu lioah vuleicung ah zuzuar le zudin an khap tawn i an khap khawh lonak kong Muko mekazin ah ka rak ṭial. US ah The Prohibition anti i zuzuar le zudin an rak khap nain adingmi le azuartu tampi an um ṭhiamṭhiam nak kong le ahnu ah Congress (Hluttaw) bak nih onhnak upadi an sernak kong zong ka ṭialmi ah ai tel. Thantlang zongah khap awk asi lo. Nan khap kho lai lo ti phun in ka rak ṭial. Thantlang ah micheu nih an ka huat.
Atu lioah Kawlram ah zudin akarh ngaingai ti asi. Nu le hngakcia tiang nih an din. Kawlram khuapi kip ah zudawr le eidin dawr cu paa bantukin an kheu. Inn din awk ah tiin athawl in zuarnak zudawr zong atam chin lengmang. Kawlram ah zu chuangtu kampani tampi an um. Rianṭuantu 30,000 an um i zu he ai pehtlai in minung million pahnih nih rian an hmuh ti asi. Zu kampani hi Kawlram cozah sinah ngunkhuai tam bik apee khotu ah an itel. Kawlram ah zu aphunpun an ser nain ramdang in athli tein (hmawngkhu in) tampi alut ṭhiamṭhiam. Misurhang lebang cu ramdang in cawk (import) nak nawl cozah nih an peek hna. Aṭhawng deuhmi adangdang zong import an tuah (cawk) cang lai ti asi.
Hi nihhin zuding kan tam zia alanghter. Micheu nih pastorte nih zudin cu sual asi antimi hi asi tak hnga maw aw anti. Zudin hi sual asi tak le si tak lo theih an duh. Kan hawipa pakhat nih kan hawipa adang pakhat bia ahal. “Zudin hi sual asi maw?” ati. Kan hawipa nih afawinak in “Si hlah. Va ding ko” ati. Kan hawipa bantukin zudin sual asi le si lo fiang tein theih an duh. Bible ca nih zudin kong zeitindah achim hnga anti. Bible ca nih din cu sual ati lo. Zu va ri hlah ti lawng ati ti cu an theih cio. Alutlei cu sual asi loh.
Achuaklei lawng sual asi. Din cu alutlei pei asi cu anti i thian an icheh. Laimi tamdeuh cu pulpit cung cawnpiaknak lawng hi cawnpiak ah an ruah le an theih. Fimthiamnak dang cawnpiaknak zong cu aum bal lo i an thei bal lo. Bible cauk lawng hi cauk ah an rel. Bible ca i aum lomi cu hmemaw anti. Bible ca nih cutin aṭial ti ahcun an zumh. Cutikah zudin kong ah Bible nih zeiset dah achim ti theih an duh. Anmah nih an rel huam fawn lo. Cucaah naite zongah US ummi Laimi nih Rev Dr Stephen Hre Kio zudin kong ah Bible nih zeitindah ati tiah bia an hal.
Alehmi hna ah Paul nih Timote kha na paw afah ahcun wine tlawmpal in va ding ati. Nannih cu nan paw afah lo zongah nan din. Tlawmte ding lo in tampi nan din. Paul nih wine ati. Zu ati lo tiah aleh hna. Kai theih palh dek maw. Hitihin pastorte nih ‘zu’ ti loin ‘wine’ an kan ti piak tawn. Ataktak ahcun ‘wine’ ti hi ‘zu’ ti asi ko. Women and Wine ti ahcun Nu le Zu ti asi ko. Wine ti tikah misurhang ti theng asi lo. Laimi nih zupu zong zufa zong zureu zong ‘zu’ kan ti bantuk khin Mirangholh in ‘wine’ ti tikah zu pauhpauh kha achim duhmi asi. Misur zu theng an chim duh ahcun ‘grape wine’ anti ko.
Hiti pastorte nih an kan cawnpiak ca le ‘wine’ ti cu misurhang tinak bak asi tiin kan ruah caah ‘Kei cu zu ka ding lo, misurhang lawng ka ding’ atimi an um. Beer (bii-a ti in rel) tu zu ah an ruah. Taktak ti ahcun beer nakin misurhang hi apin (thawng) deuh. Zu asi deuh.
Bible ca ka rel ballo nain in zu kong hi Bible nih zeitindah aṭial ti theih duh ah naite kha Bible cu ka rel ve. Kan Bible ca zongah ‘wine’ cu ‘zu’ bak in aleh ko. Khakha adikmi asi. “Zu ri hlah u, zu cu nanmah rawktu lawnglawng asi ko. Thlarau tu kha khat deuh uh” (Efesa 5.18). “Ti lawng kha ding ti loin, na paw afah lengmangmi kha an bomh nakhnga, zu kha tlawmpal in rak ding” (I Timote 5: 23). Hi biatlang pakhat kong ah von chimta ka duhmi cu aherh lo ah ‘kha’ timi biafang pathum aum ti hi asi. Bible ca chung Laiholh ai dawh lo zia. “Alung adong cang i ngaihchia lung rethei in aummi kha zu cu pee hna u. Ding hna selaw an sifahnak kha i philh hna seh. An harnak kha hngal ti loin um hna seh. (Phungthluk Bia 31:7-7).
Acunglei Phungthluk Bia nih ati bantukin ngaihchiat caan sifah harnak ton caan ahcun an din cio. Lunglomh thanuam caan zongah din asi. Chuahcam lomhnak le Degree hmuh tik zongah din asi. Atu chan ahcun rawldanghnak ah zu ai tello ahcun tlamtling lo ah chiah asi. Embassy kip nih puai an tuah tikah zu ai tel peng. Lai tarnu pakhat nih bawi si ahcun zudin ahau arak ti bal. Atu chan ahcun laksawng peek awkah zu thawmi an hman ngai.
Paul nih Timote ati bang zudin hi damnak hna arak si. Mitkuh hna athaw i cumpi ṭukṭak hna cu adamter. Ekchuah le zunchuah hna ahman ter. Thi kal hna aṭhater ti asi. Cucu damnak asi ve. Paul nih achim bantukin sibawite nih tlawmpal din cu aṭha bak anti ve. Tar caah aṭha khun ti asi. Ahleihluat (tamtuk) cun ding hlah uh anti ve. Thinthang Phu zu kan din chel zongah ‘hnek’ um hlah seh kan ti. Rii hlah usih tinak asi. Paul le sibawite nih an chim bang zudin cu sual asi lo kan ti khawh. Rii lak tuin din lo ding. Drink in moderation. Kawl nih “Lun Be, Tan Se” antimi khi zudin kongah ahman cem.
The Ten Commandments in Drinking (Zudin Kongah Nawlbia Pahra) timi ka rel bal. Aza tein kai chinchiah lo nain kai chinchiahmi cu atanglei hi asi. Zanlei suimilam paruk hlanah ding hlah. Zan pahra hnu tiang ding hlah. Rawltam bu in ding hlah. Na din tikah ti tampi in cawh. Ameh tampi ei chih. Duhsah tein ding. Hawikom he nan si tikak huamsam tein na din lo ahcun hawihlan ah na rii lai le zoh na chia lai. Zahan zan na ritmi khirhnak ah athaizing zingka ah ding hrimhrim hlah, zu tama sinak asi. Zudingmi nih hi nawlbia hi zul cio usih. Cheers! (21/9/2019)