Caṭial ning ka timi hi Mirang holh in punctuation timi khi ka ti duhmi cu a si. Ca kan ṭial cio tikah zulh awk tete kan zulh lomi a um tawn. Zulh khwh ahcun a ṭha deuh ngai ding a si. Zeicaah tiah vawleicung ah an hman ciomi an si. Thil hmete capar in ṭial awk tlak lo zongah nan ruah ko lai. Asinain aa tlaak ko rua ka ti caah a herh deuh tete ka timi ka vun ṭial.
Fullstop (or) Period
Grammar ah hin biafang pakhat a tawinak nan ṭial tikah fullstop (.) nan tuah lai ti asi. Mr., Dr., Rev., Prof., B.A., B.D., B. Econ., M. Div., M.I.T., U.S.A., E.U., tiin ṭial ding ti asi. Asinain atu ah fullstop tuah lo a hmangmi an tam cang. Hmannak le Grammar an i kalh ahcun hmannak (usage) nih a tei ti asi. Cucaah, Mr, Dr, Rev, Prof, B A, B D, B Econ, M Div, M I T, USA, EU tiin ṭial khawh asi hoi. Time mekazin nih fullstop a tuah peng. The New Ligth of Myanmar nih cun a tuah lo. Anmah siṭal (house style) an ngei cio. Asinain fullstop tuah chel tuah lo chel in cawh ding cu asi lo. Na siṭal kha na zulh peng a hau.
Cun fullstop na tuah ahcun a dihlak in tuah ding asi. M.I.T ti in na ṭial i (T) hnu ah fullstop na deh lo ahcun a zaa lo. U.S tiin na ṭial i (S) hnu ah period na tuah lo zongah a zaa lo. (Tahchunhnak ah M.I.T ti si loin M.I.T. tiin a za tein na deh dih lai.)
Miss ti hi a saunak asi i mi min hmai na ṭial tikah fullstop (.) a hau lo. A tawinak in na ṭial ahcun Ms. tiin ṭial ding asi.
Comma
Hi kong hi zeidang zawn ah si loin nambar ṭialnak zawnah chim ka duh.
Tahchunhnak ah dollar nuai (million) zakhat na ṭial duh ahcun hi tin ṭial ding asi. $ 100,000,000. Na vorhlei in na rel lai i nambar pathum hnu paoh ah comma (,) na chiah lai.
Kawlram ah mi tampi nih a tanglei bantuk in an ṭial.
$ 10,00,00,000 tiin an ṭial. Awrhlei in a hmasa bik nambar (figure) pathum ah comma an chiah i cu hnu cu nambar pahnih paoh ah comma cu an chiah hoi. An kanan relnak ah ting le kude timi hman an duh i taan (nuai) timi an hman set lo cah asi. A cunglei kanan hna hi Kawl nih cun ting thong khat an ti lai. Asilole kude pahra an ti khawh. Cuti ti awkah anmah ṭial ning hi aa rem deuh. Asinain a cung deuh ning in ṭial zongah anmah rel ning in rel khawh ṭhiamṭhiam asi. A rel zia tu thiam a hau. Vawleicung vialte hman ning (international practice) zong asi fawn.
Hlan lio ahcun ting khat hi a rak tamtuk i cu caah ting in bia an rak chim. Atu cu kan Kawlram tangka man a ngei ti lo i ting khat hi a tam ti lo i taan (million) in biachim a tam deuh cang. Cucaah vawleicung vialte nih an hman ciomi hi hmang ve usih. Na duh ahcun (million) khat na ti khawh i ting hra na ti khawh ṭhiamṭhiam.
Vorhlei in figure pathum hnu paoh ah comma chiah cu hngakchia cawnpiaknak zongah a ṭha. Ramdang an phanh le bang ahcun Kawl ṭial ningin an ṭial ahcun cathiam setsai lo ah an ruah hna lai. Four figures (a thong tiang lawng) asimi belte amah lawngte ṭialnak caan a chuah ahcun comma chiah lo zongah a poi lo. Na duh ahcun K 1000 tiin na ṭial khawh. Na duh le K 1,000 tiin na ṭial khawh. Hawi he ṭial ṭi, artlang in chiah ṭi an si ahcun comma cu tuah hrimhrim a hau.
Bracket ( )
Nambar kan ṭial tikah bracket chungah khumh kan hmang. Tangka (20) lawng ka ngei ti bantuk in ka ṭial tawn. A hman lo. Bracket um a hau lo. Bracket cu a fiang lai lo ti phan ah a fiantertu ah chapmi asi. Tahchunhnak ah Thong sawmli le hleiriat (40,018). A bia in ṭial na duh lo ahcun bracket telh chih loin 400,18 tiin ṭial ding asi.
Kut Ṭial (Italics)
A cunglei na rel ciami ahhin kut ṭial (Italics) tete hi Laiholh asilo tinak asi. Ca na ṭial cuahmah nak i na hmanmi holh asi lomi kha atu ka ca ṭialnak holh asi lo hih tiah na ca reltu theihternak asi. Cu caah Laiholh in ca na ṭial lioah Mirang holh maw Kawl holh maw vun hman chih na duh ahcun kut ṭial bantukte (Italics) in na ṭial lai. Tahchunhnak: Kawl nungak caah pasoe le taikpon hi an i dawh ve ko. Computer i na ṭial ahcun a buai lo nain type-writer le na kut in na ṭial ahcun a tang ah riin piak a hau. Underline tuah a hau. Cu tikah editor nih kut ṭial a duh ti kha a theih ko lai.
Cun, kut ṭial ṭialnak kong vun chap ahcun, Tadinca min, cauk min, Tinbaw min, baisakup min tehna hi Italics cun ṭial ding an si. A cunglei ah a cheu cu na hmuh ko cang lai. Tachunhnak ah hi ti hin na ṭial lai. Titanic timi baisakup cu a ṭha ngai. Kawlram kong cu The Bangkok Post tadinca ah a tling. Soul Mountain tmi Tuluk pa ṭialmi cauk cu Nobel prize a hmumi a sinain holh lettu a thiam lo tuk i rel tikah ṭah chuak asi an ti.
A cungah miphundang holh in ṭialmi cu kut ṭial bantuk in ṭial ding ka ti ko nain Laiholh ah kan i laak cangmi asi ahcun kut ṭial in ial a hau lem lo. Ting timi hi kut ṭial in ka ṭial ko nain kan Laiholh asi ko cang tiin na ruah ahcun Italic in ṭial lo khawh asi ko.
Khuamin
Khuamin hi a hramthok cafang cu a ngan lai, cafang ngan (capital) a si lai ti cu hngalh cio asi. Asi nain biafang pakhat i ṭial ding pahnih i ṭial kan hmang. Kan Laiholh hi a dihlak dengmang in awkhat biafang pakhat (monosyllabic) asi caah hitin kan ṭial tawnnak asi. A tawi deuhmi Hakha, Falam ti bantuk cu kan fonh i one word in hmaan tein kan ṭial tawn nain Thantlang ti bantuk i a sau deuhmi hi Than Tlang ti bantuk in two words in kan ṭial sual ṭheo. Hi zawn hi i ralrin a hau. Mirang ca zong cu ti ṭial cu kan hmang. Biafang pakhat hi pahnih ah kan ṭhen ṭheo.
Dash le Hyphen
Dash le hyphen hi kan thleidang kho tawn lo. Hyphen (-) cu a tawi deuh i dash (—) cu a sau deuh. Hyphen hman hi cu kan thiam nain dash hman hi kan thiam tawn lo. Grammar zoh ṭhan te.
Hmun Lawng (space)
Ca kan ṭial tikah biafang pakhat hnu le pucnttuation pakhat hnu paoh ah hmun lawng kan onh ding asi.
Mi Min
Mi min na ṭial tikah min ngeitu nih a min ai ṭial ning tein ṭial piak ve ding asi. Na hna a tlak set lo zongah ṭial ding asi ko. Zeicaah tiah a ṭial ningin na ṭial lo ahcun na ka serhsat an ti khawh. Ka min asi lo a ti khawh fawn.
Mirangca
Cun Laiholh in ca kan ṭial tikah Mirangca telh lengmang a hau. Kan telh tikah a hman lomi si sual lo ding kha i ralrin peng a hau fawn. A spelling he a sullam he palh lo i zuam ding asi. Capar ṭialtu nih hman tein a ṭial ko nain a chuahtu nih kan palh piak hna ahcun a poi tuk fawn.
Mah vial hin za rih seh. Ca ṭial ve a duhmi nih cun ṭha deuh le tlamtling deuh in aa ṭialmi pawl kha ngiat ding le i cawn ding a si. Atu lio ah, mekazin chuah kan hmang ngai i a ṭial tawnmi U Sui Mawng ti bantuk Joel Ling ti bantuk nih an ṭial ahcun a ṭha deuh ko lai. Hi hna le a dang a ṭial tawnmi nih an ṭial lo ahcun i ralrin deuh a hau. Zeicatiah, ca ṭial ning a ṭhat lo le aa palhmi a tam ahcun rel huam asi lo. (Muko 2001 March)