Mi ṭhalo nih hriamnam ṭha an ngeih ahcun ṭih anung ko. Iraq President Saddam Hussein hi misual asi ṭung mitampi cikkhat ah thah khawhnak hriamnam (Weapons of mass destruction) a ngei ṭung i ṭihnung asi hringhran. Cucaah amah hi midang nih thleng hna selaw aṭha hnga. Asilole ahriamnam hi chut usilaw, asilole hrawhpiak usilaw aṭha hnga ti ruahnak aum. American President George W Bush nih cun Iraq nih akan tuk hlan ah tu hmasa usih ti aduh. Asinain UN Security Council (UNSC) hnatlak hmasa hnu lawngah tuk ah aṭha lai tiin aruah.
Cucaah UNSC ah America nih biachahnak (resolution) atuahter hna. Cu an tuahmi UN Resolution 1441 ah Iraq nih hriamnam angeihmi cazin thlakhat chungah kan pe seh. UN hriamnam kawltu (weapons inspectors) nih kawl hna seh. Cucu ahna atlak le tlak lo zarh khat ah kan thanh seh. A duh lo ahcun achuak dingmi thil ṭha lo cu ain a hau lai ti asi.
Saddam nih ka hna atla ati. Cikkhat ah mitampi thah khawhnak hriamnam zeihmanh kan ngei lo. Nan duh chung in hriamnam cu kawl u, ati. An hriamnam ngeihmi cazin zong thlakhat hlan ah apek hna. Cahmai 12,000 reng lo asi. Hriamnam chektu hotu Hans Blix le international Atomic Energy Agency (IAEA) director Mohammed ElBaradei tehna abawmtu tampi he Iraq ah an kal i heh law heh tiah Irq nih athuh tiah an ruahmi hriamnam cu an va kawl.
America nih Iraq atuk lai le tuk lai lo cu hriamnam kawl pawl nih ripawt apek tik in ai thei te lai tiah ruah cio asi. Hngah cio asi. Cun hriamnam kawltu pawl nih cun February 14,2003 ah khan Security Council ah ripawt an pek. Blix nh “Iraq nih ngeih thlauhmi hriamnam a ngeih lonak ṭha tein apiah kho lo” ati. Elbaradei nih “Iraq nih nuclear hriamnam aser cuahmah ko tinak zeihmanh ka hmu lo” ati. Cu tikah Iraq hi tuktlak ngaingai asi lo tiah ram tampi nih an ti. America cu aing apuang. Zei caah tiah Iraq nih ahriamnam athuh khawh rih caah asi tiah aruah.
US Secretary of State (American ramdang vuanci) Colin Powel nih hriamnam kawl pawl ripawt alung atlin lo caah keimah seh chim ati i UNSC ah bia achim. “Iraq le Osama bin Laden pehtlaihnak an ngei. Al Qaeda ralkap pawl Iraq ah an i thup. Iraq nichuah chaklei ah thihsi sernak sehzung a um” ati. Cun mingiatu vanlawng nih athlakmi cu sehzung hmantlak cu ahmuhsak hna.
Asinain UN Security Council nih raltuk awktlak ah an ruat rih lo. Veto power angeimi France, Russia le China nih hriamnam zoh tu pawl caan pe rih hna usih, March 17 tiang ti asi. Iraq zong nih kan bia ngai deuh seh. Hriamnam kwltu pawl dawn khan hna hlah seh. Raltuk loin i caihhmainak in daihter awk asi an ti. America le Britain nih cun asi kho lai lo, ral tuknak nawl peknak biachahnak (resolution) Security Council nih atuah ṭhan awk asi ko cang an ti. Kan sawk lai, biatung kan dirh lai an ti. France, Russia le Germany nih duhsah tein Iraq nih ahriamnam hrawk seh tiin biatung kan dirh lai tiah French President Jacques Chirac nih ati ve hoi.
France hi Iraq he sipuazi tuah ṭi aduh. Russia kampani 200 hrawng Iraq ah sipuazi an tuah cang. America le Britain nih Iraq an tuk ahcun an sipuazi tamlakte arwk ding asi. France nih hin America hi aertau zungzal i America timi poh ael phun in aum tawn. Germany hi America hawikom ngai asinain tutan ahcun asi ti lo. Iraq tuk an hna atlak lonak an Chancellor Gerhard Schroder nih atu le atu achim. America nih Iraq tuk aduh tham cu Iraq zinan aduh ruang ah pei asi ko cu tiah an vuanci pa nih ati. Cucu midng zong nih an ti ve tawnmi asi.
Iraq tuk hnatlak lonak sandah piahnak cu vuleicung dihlak ti awk in an tuah. Hmun 600 nak tlawm loah an tuah ti asi. Anmah America lila ah khua tampi ah an tuah. New York khua sandah piah pawl nih Stop Iraq War (Iraq cu tu hlah) an ti. London piah pawl nih War or Peace (Ral maw remdaihnak) tiin an au, ca an tar. Australia ram Sydney khua ahcun an Prime Minister Howard nih America aṭanh ruangah Howard, USA Puppet (Howard cu America nih hrihnuh in an lamtermi asi) an ti. Portugal Prime Minister nih America athohkhan caah amah he ai lomi Luruh hmanthlakpi an vahpi. Korea ram Seoul khua ahcun Rise Up to Stop the War (Ral kham awkah tho tuah) an ti. Philippine nu pawl nih No to US War of Agression timi catar he an i chok.
Hi bantuk hin a phunphun in an au, ca tarmi an i put i an vaak. No! tilawng hna, NO WAR ti hna in ca an tar. Make Love, Not War (Dawtnak ser, Ral ser hlah) ti te hna in an òial i Bush le Saddam hnamh lio hmanthlak an suai. Drop Bush, Not Bombs (Bush hi thla u, Bom cu thla hlah u) hei ti te hna hi an au ning asi. No More Blood Dollars, Uncle Sam is a Terrorist, Fight Capitalism! ti te hna in an au, ca tarmi hi an vaak. Ral aduh lomi an tamtuk i cu hna cu Super Power an si ve an ti phah hna. Saddam Hussein nih le sandah piahtu pawl hi aka thohkhan tu an si tiin ai la ve.
Hriamnam kawl pawl cu an i thawh ṭhan i Iraq zong nih an bia azulh deuh cang hna. America sermi U-2 timi mi ngiatnak (spy plane) vanlawng le France tuahmi Mirage IV timi mi ngiatnak vanlawng in hriamnam kawlnak nawl apek cang hna. Iraq scientist pawl zong bia an hal khawh cang hna. ElBaradei zong nih Iraq nih tuk lai taktak cu aṭhih i akan bomh (cooperate) deuh cang ati.
Cun Iraq nih angeih ti theih zungzalmi meithal AL-Samoud 2 missile hi meng 110 tiang akap khomi asi ti an vun theih tikah Hans Blix nih hrawk uh ati hna. Meng 90 tiang akap khomi lwng ngeih khawh siseh tiah UN Security Council nih 1991 kum ah an rak ti. Cucaah UN Resolution 1441 kha Iraq nih abuar ah acang. UN Secretary-General Kofi Annan nih Iraq nih ahrawk lai tiah ka zumh. Ahrawh lo ahcun biachahnak kan tuah lai ati.
US nih Iraq akah ahcun keicu ka him lai lo tiah Turkey aphang. Turkey cu Iraq chak aummi ram asi i NATO chungtel (member) asi ve. Cucaah ka hawi le NATO chungtel pawl nih nan ka bomh ahau lai ati.
France le Germany le Belgium nih an duh lo i America athin ahung ngai. NATO zong kan i ṭhen dih lai lo maw ati. Ahnu ahcun Turkey ven ding cu an hna atla ṭhan. France tel loin.
Iraq ram pawngkam i aummi ram pawl nih America nih Iraq atuk ahcun apawngkam hrawng vialte an nainganzi le sipuazi le luhmuzi vialte aa rawk dih lai tiah UNSC ah an chim.
Cun akenkip ah an phanmi cu ral achuah ahcun zinan man akai lai i ramkip sipuazi ahrawh lai ti hi asi.
Cun ramkip nih an timi, America zongah ral duh lo pawl an timi cu America nih Iraq atuk ahcun America huatnak azual chin lai i kan hnulei September 11,2001 lio i World Trade Centre le Pentagon an taihmi bantuk a tam chin lai an ti. Cu chapbai ah Osama bin Laden nih tep ah aaw akhumh i vuleicung Muslim vialte nih Iraq bomh i America doh ding afial hna. Crusade bakin kan ṭhuat lai ati. Muslim vialte nih thih tiang in America doh awk asi. Nan lung i rual u tiah afawrh hna.
Vuleicung dihlak in America le Iraq nih raltuknak hrial kho hna seh ti an duh i Saddam Hussein zong cu ral hrial ko, hriamnam kawltu ṭha tein kawlter hna an ti lengmang. European Union (EU) zong nih na hriamnam hrawh ko, adaihnak in khuakhang ko uh, hriamnam cu azungzal kawl awk aṭha lai lo i raltuknak achuak taktak kho ko tiah an ti.
Vulei cung ram 116 an i telnak Non-Aligned Movemnet (NAM) bu cu Malaysia ah meeting an tuah i an hotu Mahathir Mohamed nih kan bu nih raltuk lonak ding i zuam usih ati. Cuka ahcun Kofi Annan nih Iraq nih Resolution 1441 hi zul seh. Ral hi, atu tiang zongah, hrial khawh lo ding cu asi lo, tiah ati.
George W Bush nih cun Saddam Hussein cu alung a khong tuk i ahriamnam chuh, asilole, hrawhpiak (disarm) cu aherh hrim ko ati. Kan hrawh piak lo ahcun mi tamdeuh pi akan thah te lai ati peng. Cucaah ralkap le hriamnam cu akuat thluahmah ko. Ahnubik, March thla thawkka i kan ṭhuat lo ahcun raltuknak ah aliin tuk lai ti asi.
(Muko 2003 March)